In hoeverre benaderen foto's de werkelijkheid?
Noorderlicht zien met het blote oog en door de camera
Laten we er niet omheen draaien: op foto's ziet het noorderlicht er kleurrijker en intenser uit dan met het blote oog. Dit heeft verschillende oorzaken. Hoe goed het noorderlicht op de foto de werkelijkheid benadert, hangt af van:
- De instellingen van de camera
- De beweeglijkheid en intensiteit van het noorderlicht
- De kwaliteit van het beeldscherm waarop de foto wordt bekeken
- De kwaliteit van onze ogen
Het resultaat van een noorderlichtfoto is sterk afhankelijk van de instellingen. Als je de lichtgevoeligheid of sluitertijd aanpast, krijg je meteen een ander resultaat. Zodra je een langere sluitertijd gebruikt, zal de foto nooit een momentopname tonen maar een samenstelling van alle fragmenten die gedurende de sluitertijd zijn opgevangen.
Hoe minder beweeglijk het noorderlicht is, hoe meer kans je hebt om het noorderlicht op de foto vast te leggen zoals je het ook in werkelijkheid ziet.
Het rood-paarse noorderlicht is vaak niet met het blote oog te zien terwijl het er wel is. De camerasensor helpt ons dan om deze tekortkoming van ons menselijk oog te omzeilen.
Tegelijkertijd kan het noorderlicht er in werkelijkheid veel adembenemender uitzien dan op foto's, juist omdat een foto die bewegende gordijnen en kronkelende bogen niet kan laten zien. De camera plakt alles wat er gedurende de sluitertijd gebeurde, over elkaar op één beeld. Het snel bewegende noorderlicht is nu net het spectaculairst: dat moet je gewoon 'live' meemaken.
Als voorbeeld laten we deze foto zien. Een momentopname terwijl er overal aan de hemel intens en beweeglijk noorderlicht te zien was. De foto is mooi maar de bewegingen aan de hemel op dat moment waren vele malen indrukwekkender om te zien.
Bij geomagnetische stormen en krachtig noorderlicht is het noorderlicht met het blote oog soms wel te zien zoals op de meest spectaculaire foto's. Veel foto's die op internet circuleren zijn onder dit soort omstandigheden gemaakt. Logisch want deze foto's spreken het meest tot de verbeelding. Maar vaak is het noorderlicht minder intens. Een foto met een vage groene gloed zal weinig succes kennen. Elke fotograaf zal proberen er toch een indrukwekkende plaat van te maken door flink met de camera-instellingen te spelen.
Schaal van Voigt
Voor de echte noorderlichtjager en natuurliefhebber is de minste glimp van het noorderlicht al een succes. Ga je er vanuit dat het net zo spectaculair zal ogen als op die prachtige foto's die je hebt gezien, dan kan de noorderlichtjacht best op een teleurstelling uitdraaien.
Om te kunnen uitdrukken hoe intens, beweeglijk en/of kleurrijk het noorderlicht verwacht wordt, te zien is of te zien was, hebben wij de Schaal van Voigt ontwikkeld. In die schaal laten we foto's met noorderlicht zien zoals je het in werkelijkheid met het blote oog zou kunnen zien: vervolgens plakken we hier een cijfer op.
Wanneer je het hebt doorgenomen begrijp je dat een noorderlichtkracht 3 voor het blote oog middels bepaalde camera-instellingen kan worden opgekrikt tot bijvoorbeeld kracht 6 of 7. De Schaal van Voigt biedt dus steeds een referentie.
Een goede graadmeter voor de mate waarmee het noorderlicht op een foto overeenkomt met hoe men het op dat moment met eigen ogen gezien zou hebben, is het aantal sterren dat in de foto staat. Zie je heel veel sterren en bijvoorbeeld heel duidelijk de melkweg, dan weet je dat er gefotografeerd is met een zeer lange sluitertijd of hoge lichtgevoeligheid (ISO) en dat de intensiteit van de verschillende kleuren die je op de foto ziet veel minder hoog lag voor het blote oog. Hoe minder sterren, hoe minder lang de opnametijd of hoe lager de lichtgevoeligheid, hoe meer de intensiteit op de foto de werkelijkheid benadert.
Daarbij komt dat foto's er op verschillende beeldschermen haast altijd verschillend uitzien. Zo kan het zijn dat er op het schermpje van je camera meer kleur te zien is dan wanneer je de foto achteraf op de laptop of tablet bekijkt. Enerzijds vanwege de instellingen, anderzijds vanwege de kwaliteit van het beeldscherm.
Enkele voorbeelden
Instellingen: Pentax KR - Diafragma f2.8 - Sluitertijd 6 seconden - ISO 800
Op deze foto is een intense noorderlichtgordel te zien terwijl er nauwelijks sterren in het beeld te zien zijn. Dat duidt erop dat de foto met een korte sluitertijd en lage lichtgevoeligheid gemaakt is, wat aangeeft dat het noorderlicht zeer intens zichtbaar was met het blote oog.
Instellingen: Pentax KR - Diafragma f3.5 - Sluitertijd 30 seconden - ISO 3200
Op deze foto is een intense noorderlichtboog te zien boven de horizon. De vele sterren op de foto geven aan dat er een zeer lange sluitertijd en hoge lichtgevoeligheid werd gebruikt. Hieruit kunnen we concluderen dat het dat het noorderlicht met het blote oog veel zwakker te zien was dan hier op de foto weergegeven.
Foto's: Ruben Weytjens
Instellingen: Diafragma f2.8 - Sluitertijd 30 seconden - ISO 800
Deze foto toont zeer helder noorderlicht terwijl de ISO-waarde slechts op 800 was ingesteld. Vanwege de sterke toename aan intensiteit werd de sluitertijd van 30 seconden eigenlijk te lang voor een realistische foto. De noorderlicht 'kronkel' is daardoor ook niet mooi scherp uitgelijnd omdat deze zich in die 30 seconden van links naar rechts in het beeld verplaatste.
Instellingen: Diafragma f2.8 - Sluitertijd 10 seconden - ISO 800
Deze foto is meteen na bovenstaande foto gemaakt, waarbij de sluitertijd werd verlaagd naar 10 seconden. We zien nu een opname die de waarneming met het blote oog beter benadert: de kronkelende noorderlichtboog is scherper uitgelijnd en smaller van omvang vanwege de kortere sluitertijd.
Foto's: Ruben Weytjens